لیدلوری او دندې

د افغانستان د ملي پولیسو لس کلن لید لوری
د کړنلارې او لید لوري موخه

تر راتلونکو لسو کلونو به؛ د افغانستان ملي پولیس د واحد، مدني، مسلکي، ځواکمن، ریښتیني، بې پرې، خدمتګذاره، د ټولنې او خلکو د باور وړ بنسټ په توګه څرګند شي، چې اصلي موخې به یې د قانون تنفیذ او حاکمیت، د عامه امنیت ټینګول، د جرمونو کشف او مبارزه، د سرحدونو څار، له حقوقو دفاع، له قومي، ژبنیو، جنسیتي او عقیدتي تبعیضونو لرې د هر ډول شتمنیو و آزادیو خوندیتوب وي. د ۱۳۸۹ ه.ل د غبرګولي له ۱۲ تر ۱۴ پورې د سولې د مشورتي جرګې د پایلو په توګه د سولې په باب د عملي پلانونو پلې والی چې د یوې ځواکمنې ټولنې د رامنځته کېدو او د افغانستان د اقتصادي – ټولنیزې ودې لامل کېږي؛ رامنځته کوي.
د هېواد ملي پولیس به؛ یو ځواک او انعطاف منونکې وي، تر څو د هغې منسوبین وکولای شي د افغانستان د خلکو د اړتیاو سره سم په بېلابېلو تشکیلاتي پوړونو کې دنده ترسره کړي او د مدني پولیسو له لار و چارو په ګټنې به د هر افغان د اړتیاو سره سم خپلې چوپړتیاوې وړاندې او د دوی باور به خپل کړي.
د افغانستان د ملي پولیسو لپاره د دې لس کلن لید لوري موخه دا ده، تر څو د کورنیو چارو وزارت ستراتیژیکې او اوږد مهاله موخې؛ د ملي پولیسو د دوام داره پراختیا او د افغانستان د ملي پولیسو د راتلونکو لسو کلونو اړتیاو ته په کتو سره د دوی دندې، مسوولیتونه او وضعیت مشخص کړي، تر څو د کورنیو چارو وزارت خپل راتلونکي ستراتیژیک، عملیاتي او تکیتکي پلانونه جوړ او په اډاڼه کې یې پر مخ ولاړ شي او تر څنګ یې د افغانستان د خلکو لپاره د پولیسو له راتلونکي روښانه انځور وړاندې کړي.
دا لید لوری د ملي پولیسو د دوه کلونو پلانونو له مخې، چې دې لید لوري ته د رسېدلو برنامې او د ستراتیژۍ د جزییاتو له خوا یې ملاتړ کېږي، موخو ته د رسېدلو لپاره اټکل کېږي.
کورنیو چارو وزارت کې به د اړتیا وړ بدلونونه، امنیتي شرایطو ته په کتو او دې لید لوري  سره  په مطابقت کې به ترسره شي.
د دې لید لوري په جوړولو کې له تقنیني او له ملي رهبري کوونکو اسنادو لکه د افغانستان له اساسي قانونه، د ملي پراختیا ستراتیژي، د ملي امنیت د پالیسۍ مسوده او د امنیتي وزارتونو ګډه امنیتي ستراتیژي، د پولیسو قانون، د محاکمو لپاره د موقت جزايي قانون ترسره کول، د کورنیو چارو د وزیر لومړیتوبونه او د کاري ډلو تخصصي نظرونه په کې شامل دي او دا سند د هېواد د ملي ګټو، اوسنیو امنیتي اړتیاو او د هېواد د راتلونکي، ښې حکومتوالۍ او د افغانستان د خلکو د مشروع غوښتنو له مخې پراختیا ورکړل شوې.

ولسي او مدني پولیس:
د شیکاګو غونډه کې د مدني پولیسو  د خدمتونو  په موخه چې توافق شوی، د پولیسو سنتي فعالیتونه دي، چې د قانون د حاکمیت او تنفیذ، عامه امن او نظم د ټینګولو او د هېواد د امنیت لپاره ترسره شوي چې د افغانستان د ملي پولیسو د قانون مطابق ترسره کېږي او هغه خلک چې دا دندې ترسره کوي، ښايي د پولیسو یونیفورم او یا هم د پولیسو د ځینو برخو د وظیفوي ځانګړتیاو د مقرراتو له مخې؛ ملکي کالي ولري.
په تېره یوه لسیزه کې، د ترهګرو په وړاندې جګړه کې له پولیسو ګټه اخیستل کېده چې دې چارې د پولیسو دندې او مسوولیتونه له ګنګ حالت سره مخ کړي وو؛ خو اوس د کورنیو چارو وزارت لید لوری داسې دی تر څو دوی وکولای شي تر راتلونکو لسو کلونو بېرته خپلو اصلي او سنتي دندو ته ور وګرځي.
کله چې پولیس د قانون د تنفیذ او حاکمیت او د عامه امن او نظم د ټینګښت لپاره د خلکو او ټولنیزو بنسټونو په همکارۍ د امنیت د تینګولو په موخه هڅې ترسره کوي؛ په حقیقت کې د ولسي پولیسو له کړنلارو ګته اخیستنه ده.
د ولسي پولیسو ټولګی د پولیسو کومه بېله برخه نه ده، بلکې د پولیسو د کټګوریو ټول غړي د ولسي پولیسو ځانګړنې په خپل ځان کې لري او هغه چاره د خلکو تر منځ دوستانه اړیکې او ملاتړ رامنځته کول دي.

له همدې امله د ولسي پولیسو کړنلاره په ټوله نړۍ کې د پولیسو د دندو د ترسر کولو لپاره تر ټولو غوره لار بلل کېږي.
د خلکو سره اړیکې؛ پولیس د خلکو له منځه پورته شوي او د خلکو په چوپړ کې دي.
د لسو کلونو په موده کې به؛ د افغانستان ملي پولیس یو مدني او ولسي بنسټ شي، چې له رسمي او غیر رسمي میکانېزمونو څخه په ګټنې به له خلکو سره ټینګې اړیکې جوړې او د مشروع غوښتنو له مخې به یې خدمت وکړي.

د خلکو د باور او درناوي په ترلاسه کولو سره، د افغانستان ملي پولیس به مرستې او ملاتړ د خپل ځان کړي او خلک به د مالوماتو په وړاندې کولو، د قانون حاکمیت او تنفیذ ته مرسته، د عامه امن او نظم د رامنځته کولو او له جرمونو سره د مبارزې په برخه کې؛ ځانګړې مرسته ترلاسه کړي.

ملي پولیس په مرکز او ولایتونو کې له خلکو، مدني ټولنو، د بشري حقونو له بنسټونو، دیني عالمانو، سپین ږیرو او د سیمو له متنفذینو سره د مشورتي غونډو په جوړولو سره کولای شي د وضعیت د ښه والي په موخه د دوی نظرونه او وړاندیزونه ترلاسه او په د عمل په ډګر کې یې پلې کړي.

د افغانستان ملي پولیس د خلکو او ټولنې په منځ کې د ملموس او محسوس حضور لري او د دوی لپاره د لاسرسي وړ دي و د شکایتونو د اورېدو له میکانېزمونو په ګټنې؛ خلکو ته ځواب ویونکي دي.

د عامه خبرتیاوو، برنامو او کمپاینونو په جوړولو سره به خلک وکولای شي تر څو د ملي پولیسو د رول، مکلفیتونو او له پولیسو سره د همکاریو له لارو چارو سره بلد کړي.

 

له فساد سره مبارزه:
د افغانستان ملي پولیس له فساد څخه خالي دي، د فساد له هر ډول کړنو سره ځانګړې او د لید وړ مبارزه وکړي.
کورنیو چارو وزارت یو لړ سیسټمونه، میکانېزمونه، پالیسۍ، مقررات او طرزالعملونه لري، تر څو له هغو په ګټنې وکولای شي د فساد په وړاندې جدي مبارزه وکړي؛ په فساد ککړ چارواکي به عدلي بنسټونو ته وروپېژني او د فساد له رامنځته کېدو به ډډه وشي.
له فساد سره د موثرې مبارزې لپاره به د کورني پلټنې د عمومي ریاست صلاحیتونه زیات شي.
کورنیو چارو وزارت خپل د حساب ورکوونې میکانېزمونه پیاوړي کوي او د توکیو د دوه اړخیزې حساب ورکوونې اډاڼې ته به ژمن وي.

روڼتیا، حساب ورکونه او مسوولیت:
الف) روڼتیا: روڼتیا چې د قوانینو او مقرراتو په ترسره کولو ټینګار کوي، د پولیسو د ارزونې د پروسې د اسانولو وسیله ده چې د خلاص په مانا (دخلکو له لوري د پولیسو په کړنو څارنه او ارزونه)، د خلکو په مخ د پولیسو د بنسټونو او ادارو مالوموالی، ریښتیني اجرآت او د خلکو لپاره د پولیسو اسانه لاسرسی، د لاسرسي لپاره عمدي ډډه او د مالوماتو ناسم وړاندې کول چې د پولیسو لپاره موثر دي.
لاندې ټکي د روڼتیا وړاندې کوونکي دي:

  • د پولیسو د رول بشپړ وضاحت او مسوولیتونه
  • د پولیسو د فعالیتونو اړوند عامو مالوماتو ته لاسرسی
  • د تخصیص مالومېدل، د بودیجې ترسره کېدل او مالومات رسونه
  • د قوانینو د سمون له لارې د پنځ د فعالیتونو سمه جوړونه، طرزالعملونه، بدلونونه او د مقرراتو سمون
  • د ملاتړو برخو د کارکوونکو د دندو زیاتوالی
  • د کړنو د اخلاقي موازینو رعایت او د مالي مقرراتو رعایت

ب) ځواب ورکول: د له کړنو ځواب ورکوونه له هر کس څخه د تمې وړ ده او دا چاره د کنترول په برخه کې لویه ونډه لري.
د پولیسو ټول غړي باید د قانوني اختیاراتو او ورکړل شویو دندو په وړاندې ځواب ویونکي وي، د یوې چارې په اړه د پرېکړې، ستاینې او ملامتیا په وړاندې ځان تیار وګڼي.
د یو مناسب ځواب ویونکي سیسټم ځانګړتیاوې:

  • اسانه لاسرسی، چټکه ځواب ورکوونه یعنې په مستقیم ډول د ځواب ترلاسه کول، د خلکو د امنیتي اړتیاو له منځه وړل.
  • د سر له درد پرته لاسرسی یعنې شکایتونو ته رسیدګي بې له دې چې کوم زحمت پېښ شي.
  • کارکوونکي د عمل اختیار په درلودو سره یعنې د خلکو د ستونزو د حل صلاحیت او اختیار.
  • انډولیزې او بې پرې کړنې  یعنې بې له دې چې کوم څوم مداخله  وکړي؛ شکایتونو ته رسیدګي.
  • د لوړ پوړو چارواکو په وړاندې ځانګړې او تنايي ځواب وینه.
  • شکایتونو ته د اورېدو کارکوونکي باید د انساني اړیکو حرفوي زده کړې ولري.
  • د وظیفوي اخلاقو رعایتول، ریښتینولي او درناوی

ج) مسوولیت: مسوولیت یعنې د یوې چارې په وړاندې موظف اوسېدل؛ د یو کار په وړاندې تر سوال لاندې راتګ، مسوولیت د هغه څه په وړاندې چې فردي وي.
مدیران د لاس لاندې کارکوونکو د اجرآتو په وړاندې مسوول دي، خو کارکوونکي هم د خپلو کړنو په وړاندې مسوول دي.
د) د روڼتیا او حساب ورکوونې لپاره میکانېزمونه:
د کورني پلټنې عمومي ریاست، د تخنیکي او کاري ظرفیتونو د صلاحیتونو له مخې غښتلي کېږي او د حساب ورکوونې اصلي مسوولیت، د پولیسو چارواکي، د پولیسو د کړنو په وړاندې شکایتونو ته د رسیدګي او له روڼتیا د ډاډ ترلاسه کول، حساب ورکونه او له فساد سره مبارزه ده.
د کورنیو چارو وزارت بېلابېلې برخې او د معینیتونو د پلټنې مدیریتونه به د پلټنې د عمومي ریاست تر تشکیلاتي سمون او اوډون لاندې راشي.
د پلټنې عمومي ریاست په ولایتونو کې د پلټنې مدیریتونه لري چې د قومندانیو په وړاندې خپلواک او د پلټنې د عمومي رییس تر مستقیم سیوري لاندې فعالیت کوي.
د پلټنې عمومي ریاست به د مسلکي پرسونل، په تېره بیا د مالي پلټونکو درلودونکي وي تر څو له روڼتیا او د مصروفونو له حساب ورکوونې، قرار دادونو، تدارکاتو او لوژېستیکي چارو ډاډ ترلاسه شي.
له فساد سره د مبارزې په برخه کې به د پولیسو د وظیفوي صلاحیتونو سربېره، کورنیو چارو وزارت له یو لړ نورو څارونکو میکانېزمونو هم ګټه واخلي تر څو پلټنې په سم ډول ترسره شي.

د افغانستان د ملي پولیسو ماموریت:
د پولیسو د قانون د پنځمې مادې له مخې، لید لورو ته د رسېدنې په موخه د افغانستان ملي پولیس لاندې مسوولیتونه په غاړه لري:
د عامه امن او نظم ټینګښت، د خلکو د امنیت ټینګول او د هغوی له قانوني آزادیو او حقونو ساتنه او د وقایوي تدابیرو تر لاس لاندې نیول.
د قانون له مخې پر وخت د جرمونو کشف او د تورنو په وړاندې عمل کول.
د اخلاقي بېلاریو په وړاندې مبارزه، ټولنیز فساد او هغه چارې چې عامه ارامتیا له منځه وړي.
د خلکو له دولتي او خصوصي شتمنیو ساتنه، کورني او بهرني بنسټونه.
له مخدره توکو سره مبارزه، سازمان شوي جرمونه ، فساد او ښکېلتیا.
د ښې حکومتولۍ د زمینې برابرول او د خلکو لپاره د آزادۍ د حق تامینول، تر څو خلکو وکولای شي په آزاد ډول خپل نظرونه څرګند کړي.
له ترهګرۍ سره مبارزه، د امنیتي بنسټونو تر سیوري لاندې له اقتصادي او سایبري جرمونو سره د ګډې مبارزې په لاره اچول.
د ټرافیکي چارو د سمون، له پېښو مخنیوی او د غیر مترقبه پېښو په وړاندې له دولتي بنسټونو سره مرسته.
د طبیعي او غیر مترقبه پېښو له زیانمنو شویو سره مرسته او د عامه امن او نظم لپاره د تدابیرو تر لاس لاندې نیول او همداراز د خلکو د باور ترلاسه کول او د پېښو په وړاندې وقایوي فعالیتونه.
 د سرحدونو کنترول او د خلکو او وسایطو له تګ راتګ څارنه په تېره بیا په هوايي ډګرونو کې د دې چارې ترسره کول.
له غیر مسووله کسانو د وسلو ټولول او د انفرادي وسلو په اړه د جواز درلودل او ګټنه.
د اعتصابونو، لاریونونو او ټولنو د امنیت ټینګول او د بې نظمۍ او ګډوډۍ په وړاندې مقابله.
د محبسونو او توقیف خونو د قانون له مخې د محبوسینو او هغه کسانو ساتنه چې تر توقیف لاندې دي.

له عدلي او قضايي سکټور او د امنیتي سکټور له غړو سره سره اړیکې:
د ملي پولیسو مسوولیتونه او نقش، ملي اردو، ملي امنیت، لویه څارنوالي و د افغانستان د قضاییه قوې تفکیک او فعالیتونه باید د هېواد د نافذه قوانینو سره سم په همغږۍ کې ترسره شي.
په رهبرۍ کې د یو دایمي ډلې شتون تر څو په منظم ډول د وزارت خونو، لویې څارنوالۍ، قضاییه قوې، د افغانستان د وکیلانو د مدافع انجمن غړيو په ګډون، د بشر حقونو خپلواک کمېسیون او کورنیو چارو وزارت غونډې په منظم ډول وڅاري.
په ولایتونو او ولسوالیو کې د ملي پولیسو قومندانان او د څارنوالیو رییسان باید په خپل منځ کې منظمې او مداومې غونډې جوړې کړي.
د قضیو مدیریت سیسټم چې په ټولو ولایتونو کې فعالېږي او د جرمونو په وړاندې د مبارزې اداره باید دا تشکیل له ځان سره ولري، د پولیسو بنسټونو، عدلي او قضايي چارواکي باید قادر کړي تر څو منظم او دقیق مالومات په آنلاین ډول تحلیل او بررسي کړي او دوی باید مالومات ثبت او په ټولو برخو کې بررسي کړي.
د پولیسو او څارنوالانو ورځنۍ لارښوونې به د یوې مشخصې کړنلارې له مخې په لاندې شپږو سیمو کې موجود وي:

  1.  د څارنوالانو لپاره پروسیجرونه تر څو دوی له اتهام نامو، د نیولو له اجازې او د فیصلو له خبرونو، جزا او د پولیسو د محاکمو له نصو ځان خبر کړي.
  2.  کشفي او عدلي بنسټونو ته د حضور، جلب او احضار د پروسیجر تسلیمول او خبرتیا.
  3.  د پولیسو او څارنوالانو تر منځ د دواړو لوریو لپاره د مالوماتو د څېړنې د همکارۍ پروسیجر.
  4.  په قضیه کې د شاملو کسانو د حقونو تشرېح.
  5.  د پېښې له سیمې مخکې د جرمي صحنې ساتنه.
  6.  د تورنو د نیولو او مظنونیو طرزالعمل.

کورنیو چارو وزارت، د افغانستان ملي پولیس او عدلي او قضايي بنسټونه باید د هغو قوانینو په اړه بیا کتنه وکړي د هغې له مخې چې تورن کسان توقیف خونو ته لېږدول شوي دي او دوی باید دولت ته خپل وړاندیزونه تسلیم کړي.
د مهمو او دوه اړخیزو مسایلو په اړه سلا، د عدلي او قضايي څار د بریالیتوب کچه، د اثباتیه مدرکونو تنظیم او تبادله او د دې لپاره به رسمي میکانېزمونه جوړ شي.
د پولیس یا څارنوال له خوا د جرمونو د څارنې د صلاحیت د موضوع څارنه او هغه وخت چې پولیس کولای شي تورن کس وساتي، باید مشخص شي.

د پولیسو د قوانینو بیا کتنه
کورنیو چارو وزارت شته قوانینو ته بیا کتنه کوي او هغه بدلونونو ته چې اړتیا لیدل کېږي او ضروري دي، عدلیې وزارت به یې وړاندیز وکړي.
د هغه طرحې او قانون د جوړولو لپاره چې د تورن په اعتراف کې د جرم په روښانه کولو کې ټینګار پرې کېږي، تر بحث او خبرو اترو لاندې راځي.